Сектар 5. Подзвіг беларускага народа

Важны ўклад у справу Перамогі над агрэсарам унёс беларускі народ. На франтах вайны супраць Германіі змагалася каля 1,3 млн беларусаў. Каля 400 ураджэнцаў Беларусі сталі генераламі і адміраламі. Многія з іх камандавалі ў ваенны час буйнымі злучэннямі арміі і флоту: 21 - войскамі, каля 50 - карпусамі, звыш 100 - дывізіямі.

Актыўны ўдзел прымалі беларусы ў антыфашысцкім руху еўрапейскіх краін - Францыі, Італіі, Бельгіі. Змагаліся з ворагам ураджэнцы Беларусі і ў шэрагах армій саюзнікаў. Толькі ў складзе знакамітай арміі Андэрса, якая праславілася пры вызваленні Італіі, змагалася звыш 3 тыс. беларусаў. Нямала прадстаўнікоў беларускай эміграцыі змагалася ў шэрагах амерыканскіх і англійскіх экспедыцыйных войскаў.

За мужнасць і гераізм, праяўленыя на франтах Вялікай Айчыннай вайны і ў варожым тыле, каля 300 тыс. выхадцаў з нашай рэспублікі былі ўзнагароджаны баявымі ордэнамі і медалямі. 408 (441) ураджэнцаў Беларусі ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза. 65 чалавек сталі поўнымі кавалерамі ордэна Славы. 4 беларусы атрымалі званне Героя за ўдзел у разгроме мілітарысцкай Японіі.

У савецкім тыле на эвакуяваных прадпрыемствах працавала 1,5 млн жыхароў Беларусі. Не шкадуючы сіл, яны ўносілі свой уклад у справу разгрому ворага. Так, беларускія чыгуначнікі працавалі больш чым на 40 магістралях краіны. З тэрыторыі БССР у глыб СССР было вывезена 120 буйных прадпрыемстваў і 14 прамысловых арцеляў, 60 навукова-даследчых інстытутаў, вопытных гаспадарак, 20 вышэйшых і сярэдніх навучальных устаноў і інш. Важныя для абароннай прамысловасці даследаванні праводзілі беларускія навукоўцы.

ЗМЕСТ СЕКТАРА   

1. Крыжаванка "Подзвіг беларускага народа" 
                2. Тварцы Перамогі - героі зямлі беларускай

3. "Подзвіг беларуса" 

 

1. Крыжаванка "Подзвіг беларускага народа" 
Заданне: Адгадай героя па яго апісанні.
Падказка: Адказы на некаторыя пытанні можна атрымаць у музейным пакоі "Памяць" на інфармацыйным стэндзе "Да 75-годдзя Вялікай Перамогі" 

2. Тварцы Перамогі - героі зямлі беларускай

Хто з беларусаў і ўраджэнцаў Беларусі з'яўляецца поўным кавалерам ордэна Славы?

Колькі камандзіраў палкоў, нашых землякоў, ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза?

Хто з беларусаў паўтарыў у гады вайны подзвіг Аляксея Маресьева?

Хто з беларусаў вызначыўся ў ходзе Берлінскай аперацыі і штурме г. Берліна?

Хто з воінаў-землякоў ахвяраваў сваім жыццём дзеля перамогі, падарваўшы сябе і суперніка? 

Хто з генералаў і адміралаў, ураджэнцаў Беларусі, у гады Вялікай Айчыннай вайны быў узнагароджаны вышэйшымі ордэнамі ваеначальнікаў і флатаводцаў: Суворава, Кутузава, Багдана Хмяльніцкага І ступені, Ушакова і Нахімава?
            На гэтыя пытанні і не толькі адказы можна знайсці ў кнізе А. А. Кавалені «З верай у Перамогу. Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне».

3. "Подзвіг беларуса" 

Подзвіг беларуса Трыфана Лук'яновіча ў канцы Вялікай Айчыннай вайны назаўжды запомніўся свету, ўзрушанаму найвялікшым гераізмам і гуманнасцю савецкага чалавека.

Воін выратаваў ад смерці дзяўчынку-немку, а сам пры гэтым загінуў.

... Канец красавіка 1945 года. Ідуць апошнія баі ў Берліне. Воінам 301 - й стралковай дывізіі трэба было штурмаваць урадавыя будынкі гітлераўскага Рэйху. Ішла падрыхтоўка да штурму чарговага дома, і некаторы час на перадавой наступіла зацішша. І раптам усе, хто знаходзіўся на назіральным пункце камандзіра дывізіі, хаваўся ў руінах, убачылі, як з-за аднаго дома на нямецкім баку выйшла жанчына з дзіцём на руках і стала пераходзіць вуліцу. Яны былі ўжо на яе сярэдзіне, калі з нямецкага боку пачулася кулямётная чарга, і жанчына, не выпускаючы дзіцяці, як нежывая ўпала на маставую. Прайшоў нейкі час, і байцы пачулі гучны плач дзіцяці. Яно поўзала каля забітай маці, тармашыла яе і так плакала, што ў загартаваных вайной салдат мароз пайшоў па скуры.

І тады з хованкі падняўся баец. Закінуўшы за плечы аўтамат, ён прыціснуўся да маставой, папоўз у бок дзіця, якое плача. "Сяржант, назад!"- крыкнуў камандзір роты, але той толькі махнуў рукой і папоўз далей. Гэтым байцом аказаўся старэйшы сяржант Трыфан Лук'яновіч.

У войска Лук'яновіч сышоў у першы ж дзень вайны і амаль увесь час знаходзіўся на перадавой. Удзельнічаў у Сталінградскай бітве, у баях за вызваленне Малдавіі. Быў паранены, а пасля лячэння лекары вынеслі прысуд: "да службы ў войску не прыдатны". Сяржант паехаў у вызвалены Мінск, дзе спадзяваўся знайсці сям'ю, пра якую нічога не ведаў з таго часу, як пакінуў родны горад. Але на месцы, дзе стаяў яго дом, быў толькі пустыр. Ад суседзяў даведаўся, што ў першыя дні вайны ў хату трапіла фашысцкая бомба. Загінула ўся яго сям'я-жонка, дзве маленькія дачкі і цешча. За сувязь з партызанамі фашысцкія карнікі забілі яго бацьку, маці і малодшую сястру, якія жылі ў вёсцы недалёка ад Мінска.

Лук'яновіч адправіўся даганяць сваю дывізію, адшукаў яе на тэрыторыі Польшчы і ўпрасіў камандаванне дазволіць яму застацца ў частцы. Даведаўшыся аб трагедыі яго сям'і, камандзір дывізіі ў парушэнне ўсіх правілаў пакінуў яго ў частцы.

І вось цяпер Трыфан Андрэевіч паўзе па Берлінскай маставой, каб выратаваць нямецкае дзіця, бацька якога, можа быць, забіў яго сям'ю.

Лук'яновіч дапоўз да забітай жанчыны, узяў дзяўчынку і папоўз назад. Але паўзці з дзіцем было нязручна. Ён устаў і, прыціскаючы дзяўчынку да грудзей, прыгнуўшыся, пабег. І калі ўжо дабег да сваіх, з нямецкага боку пачуўся адзіны стрэл: як відаць, снайпер, які стаіўся ў руінах, вырашыў не выпускаць сваю ахвяру. Лук'яновіч пахіснуўся, але паспеў перадаць сваю ношу ў працягнутыя рукі байцоў і ўпаў.

Праз пяць дзён Трыфан Андрэевіч памёр у ваенным шпіталі, не дажыўшы да перамогі некалькі дзён.

Гэтая гісторыя мела працяг. Пры стварэнні вядомага ўсім свеце помніка воіну-вызваліцелю ў берлінскім Трэптаў-парку скульптар Яўген Вучэціч ўзяў за аснову менавіта подзвіг беларуса.

Выкарыстаныя крыніцы інфармацыі:

Сайт "История" 

Сайт "Межпарламентская ассамблея государств - участников СНГ"

Сайт газеты "Шлях Кастрычніка"

Новік, Я.К. Гісторыя Беларусі 1917-1945 гг. : вучэбны дапаможнік / Я.К.Новік. - Мінск : Народная асвета, 2012. - 178 с.